Gỗ xuất khẩu đón sóng phục hồi cần 'chuyển mình' đáp ứng các tiêu chuẩn mới

 Thách thức trước mắt của ngành gỗ không nhỏ nhưng vẫn có cơ hội cho những doanh nghiệp nhạy bén, linh hoạt. Đây cũng được xem là thời điểm để ngành chế biến xuất khẩu gỗ Việt Nam tập trung xây dựng thương hiệu đáp ứng các tiêu chuẩn mới về bền vững đón sóng phục hồi.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ năm 2023 ước đạt 13,4 tỷ USD, giảm 16,2% so với năm 2022; trong đó, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm gỗ ước đạt 9,2 tỷ USD, giảm 22,9% so với năm 2022.

Đây là năm đánh dấu sự gián đoạn trong mạch tăng trưởng liên tục ở mức 2 con số mà ngành chế biến xuất khẩu gỗ đã duy trì nhiều năm trước đó; kể cả năm 2022 ngay sau đại dịch COVID-19, xuất khẩu gỗ và sản phẩm vẫn tăng trưởng gần 11%.

Năm 2023, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đạt khoảng 13,4 tỷ USD.

Ngành gỗ đón bắt xu thế tiêu dùng bền vững

Ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến Gỗ Thành phố Hồ Chí Minh nhận định trong xu hướng tiêu dùng bền vững, ngành gỗ được hưởng lợi từ sở thích sử dụng các vật liệu gỗ thay thế cho vật liệu có phát thải cao như kim loại, nhựa, bê tông...

Vật liệu từ gỗ cũng sẽ được dùng nhiều trong ngành năng lượng sinh khối tái tạo, ngành tiêu dùng, bao bì... vì khả năng phát thải thấp, dễ phân hủy và tái chế.

Quy mô thị trường đồ nội thất toàn cầu được Fortune Business Insights ước tính đạt hơn 541 tỷ USD trong năm 2023 và dự báo sẽ lên hơn 780 tỷ USD vào năm 2030.

Trong khi đó, Việt Nam dù nằm trong top 5 quốc gia xuất khẩu gỗ và nội thất thế giới nhưng tỷ trọng thị phần còn khá khiêm tốn. Vì vậy, dư địa cho doanh nghiệp ngành gỗ, nội thất Việt phát triển vẫn còn nhiều, đặc biệt nếu khai thác tốt các thị trường mới như Ấn Độ, Trung Đông…

Nếu đạt được mục tiêu sản xuất xanh, các doanh nghiệp chế biến gỗ, lâm sản sẽ có nhiều lợi thế.

Ông Trần Quốc Mạnh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty cổ phần Phát triển Sản xuất Thương mại Sài Gòn (Sadaco) cho biết, nhu cầu thị trường đã “ấm dần.”

Song song với việc tìm kiếm khách hàng, doanh nghiệp cũng phải chủ động chuyển đổi sang những nguyên liệu thân thiện môi trường, các nguyên liệu tái chế vừa tiết kiệm chi phí vừa đáp ứng yêu cầu mới của khách hàng.

Tuân thủ sử dụng gỗ có chứng chỉ và sản phẩm giảm phát thải

Để năm bắt cơ hội, cơ quan quản lý và chuyên gia đặc biệt nhấn mạnh đến việc xây dựng hình ảnh ngành gỗ Việt Nam phát triển bền vững, dựa trên yếu tố cơ bản là sử dụng gỗ có chứng chỉ và sản phẩm giảm phát thải.

Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng nếu đạt được mục tiêu sản xuất xanh, các doanh nghiệp chế biến gỗ, lâm sản sẽ có lợi thế hơn vì hiện nay người tiêu dùng ngày càng chú trọng đến sản phẩm xanh, sản phẩm không làm suy thoái, mất rừng, không phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất.

Một lợi ích khác là khi Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon được triển khai tại các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản..., các sản phẩm đạt tiêu chuẩn sản xuất xanh, chuỗi sản xuất xanh sẽ không phải đóng phí phát thải khí nhà kính, chi phí này thường sẽ cao hơn so với việc doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất Xanh.

Ông Lê Xuân Tân, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Gỗ Hạnh Phúc nêu vấn đề việc Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) mà Liên minh Châu Âu (EU) bước vào giai đoạn chuyển tiếp từ ngày 1/10/2023 đang tạo ra áp lực cho các doanh nghiệp phải đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, phát triển bền vững. Đây vừa là thách thức nhưng cũng là cơ hội để doanh nghiệp đẩy nhanh tốc độ chuyển đổi sang mô hình sản xuất Xanh hơn.

Theo ông Lê Xuân Tân, việc chuyển đổi sang mô hình nhà máy xanh đòi hỏi tổng hòa nhiều yếu tố, nhưng quan trọng phải là tư duy xanh từ phía đội ngũ lãnh đạo. Bởi, từ bước chuyển nhỏ nhất cũng có thể tạo nên giá trị cho nhà máy.

Đơn cử như việc Happy Furniture sử dụng xe nâng điện thay xe nâng dầu đã thấy hiệu quả tiết kiệm chi phí rõ rệt. Kinh nghiệm thực tế mà Happy Furniture có được là đầu tư xanh phải nhìn con đường dài chứ không chỉ tính toán đến chi phí ban đầu. Doanh nghiệp không nên chờ có cơ hội mới thay đổi mà phải sẵn sàng để đón đầu mọi cơ hội.

Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu gỗ lớn nhất của Việt Nam.

Trong cơ cấu thị trường cung cấp, Việt Nam là quốc gia cung cấp đồ nội thất bằng gỗ lớn nhất cho Hoa Kỳ, chiếm 36,4% tổng trị giá nhập khẩu. Dù tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam có xu hướng giảm thời gian qua, nhưng mức giảm không đáng kể. Điều này chứng tỏ sản phẩm nội thất bằng gỗ của Việt Nam vẫn đang được người tiêu dùng Hoa Kỳ quan tâm.

Ước tính, trong quý IV/2023, trị giá xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đạt 3,75 tỷ USD, tăng 5% so với quý III/2023 và tăng 0,3% so với quý IV/2022. Trong đó, trị giá xuất khẩu sản phẩm gỗ ước đạt 2,6 tỷ USD, tăng 10,4% so với quý III/2023 và tăng 5,9% so với quý IV/2022.

Xu hướng xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ ghi nhận tốc độ tăng trưởng tích cực trong quý IV/2023, nhưng đà phục hồi còn chậm. Trong Bản tin Thị trường Nông lâm thủy sản quý IV/2023, Bộ Công thương nhận định: Những tín hiệu trên cho thấy tiêu dùng tại thị trường Hoa Kỳ có xu hướng hồi phục trong năm 2024, trong đó có nhu cầu về các sản phẩm gỗ.

Để đẩy mạnh xuất khẩu đồ nội thất bằng gỗ vào Hoa Kỳ, Bộ Công thương khuyến cáo, Hoa Kỳ là thị trường cạnh tranh lớn, đòi hỏi doanh nghiệp phải không ngừng nỗ lực trong việc nghiên cứu, cũng như phát triển thị trường, đầu tư cho việc nâng cao năng lực sản xuất, cải thiện chất lượng hàng hóa, để đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật cũng như các quy định về phát triển bền vững.

Bên cạnh nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm giá thành sản xuất, doanh nghiệp xuất khẩu gỗ Việt Nam còn phải đảm bảo chăm sóc khách hàng một cách hiệu quả. Các doanh nghiệp sản xuất Xanh, có chuỗi cung ứng Xanh cũng sẽ tạo được uy tín với khách hàng./.