Xanh lại những cánh rừng

 (Báo Quảng Ngãi)- Những vạt lim, muồng, sim hay cây ươi, lát hoa vươn mình xanh tốt, khép tán vươn rộng như ôm trọn cánh rừng để “cho đồi thêm xanh, cho đời sung túc”.  

Rừng đã xanh...

Trong cái nắng nóng như "đổ lửa", những cánh rừng ở các xã vùng cao Long Môn, Thanh An hay Long Sơn (Minh Long) vẫn giữ cho mình sự mát mẻ, yên lành. Cánh rừng sim xen lẫn cây lim xanh, muồng đen, keo tai tượng cùng thảm thực vật tốt tươi sau những đợt mưa giông cuối chiều. Ít ai ngờ rằng, hơn 10 năm trước, những cánh rừng này từng nham nhở vì người dân đốt, phá để làm lúa rẫy, trồng keo.

Đập Suối Chí, ở xã Hành Tín Đông (Nghĩa Hành) vẫn đầy ắp nước trong mùa hè này là nhờ có rừng đầu nguồn được chăm sóc, bảo vệ.    Ảnh: MỸ HOA

Ông Đinh Văn Lương, ở thôn Làng Ren, xã Long Môn cho biết, ngày ấy, cái đói, cái nghèo bủa vây, người dân vì thế cũng phá rừng để có củi bán, có đất trồng lúa. Khu rừng bỗng dưng bị “trọc”, kéo theo “tính nết” cũng trở nên giận dữ, bất thường hơn. Mùa mưa, nước từ rừng không còn róc rách, mà cuồn cuộn chảy, cuốn trôi mọi thứ xuôi về hạ nguồn. Mùa nắng thì suối cạn khô. Sự khắc nghiệt ấy khiến đồi lúa lưa thưa, rẫy keo cũng còi cọc. Nhiều năm như vậy, người dân nơi đây dần tiếc nuối và lo âu vì đã tàn phá rừng. Vì vậy, khi chính quyền địa phương và ngành lâm nghiệp tuyên truyền, người dân nơi đây đã chung sức trồng cây, xem như cách chuộc lỗi với rừng xanh.

Vậy là từ năm 2014 đến nay, người dân các thôn Làng Ren, Cà Xen, xã Long Môn kiên nhẫn, bền bỉ thực hiện việc trồng và chăm sóc cây để “trả nợ” với rừng. Từ cây sim, chè xanh, mây đến lim xanh, muồng hay keo lai, keo tai tượng đều có đủ. Không phụ công người, theo thời gian rừng đã được tái sinh từ chính những rễ cây, gốc khô còn sót lại. Cây sim, gốc chè cứ thế đâm chồi, vươn mình trỗi dậy và lớn dần theo năm tháng. Hàng nghìn cây muồng đen, lim xanh cũng phủ xanh triền đồi, sườn núi. Cây dần khép tán, rừng xanh hơn, còn người dân cũng bớt âu lo đến chuyện nắng gắt mưa dày.

Già làng uy tín thôn Làng Ren Đinh Văn Rép bộc bạch, mùa nắng suối đầy nước mát, mùa mưa suối nước bớt đục hơn, dòng chảy cũng chẳng còn hung dữ như xưa. Rừng “sống” thì cây mây, cây sim cũng sinh sôi xanh tốt, cuộc sống của người dân vì thế cũng bớt phần khó khăn. Từ Cà Xen, Làng Ren, phong trào trồng cây giữ rừng, phủ xanh đất trống đồi trọc lan sang các xã trên địa bàn huyện Minh Long, với diện tích gần 100ha.  

Lim xanh được trồng vào rừng sản xuất của người dân thôn Làng Ren, ở xã Long Môn (Minh Long).     Ảnh: MỸ HOA

Còn tại cánh rừng Hố Dây Bầu, xã Phổ Cường và rừng sản xuất ở xã Phổ Khánh (TX.Đức Phổ), những “vết sẹo” của các trận hỏa hoạn vào tháng 6/2011 và tháng 7/2019  giờ đã “lên da non”. Khoảng đất rừng bị cháy đen do lửa năm xưa giờ đã được phủ xanh bằng cây keo lai, keo tai tượng và lim xanh. “Tuyến đường lửa” năm nào rầm rập bước chân của hàng trăm người hối hả chuyển nước cứu rừng, giờ trở thành “đường băng xanh”. Rừng sản xuất chỉ toàn keo lai năm nào giờ có thêm keo tai tượng hay lim xanh. Ông Nguyễn Hùng Cường, ở xã Phổ Khánh cho biết, sau trận hỏa hoạn năm ấy, tôi thay đổi cách trồng và khai thác rừng. Thay vì chỉ trồng mỗi loại keo lai, thì tôi trồng thêm lim xanh, keo tai tượng hay chò. Việc khai thác cũng làm luân phiên, nên đất không bao giờ trống, mình cũng yên tâm hơn.

Giữ cho mai sau

Rừng đầu nguồn xã Sơn Bao (Sơn Hà) đã góp phần giữ đất, tích nước cho hồ chứa nước Nước Trong.

Cánh rừng trên núi Thiên Ấn, nơi mở đầu phong trào trồng rừng ngay sau những ngày tái lập tỉnh Quảng Ngãi (1989) vẫn tốt tươi, xanh mướt. Hàng nghìn cây gỗ quý như trắc, cẩm lai, lim, kim giao hay long não... vẫn sừng sững, đối mặt với mưa sa bão táp sau gần 30 năm bén đất. “Đây là minh chứng rõ nhất về giá trị của rừng và cây gỗ bản địa”, nguyên Giám đốc Trung tâm Giống Quảng Ngãi Đoàn Văn Nhân cho biết. Gần 30 năm trước, việc trồng rừng đối diện với nhiều vất vả, khó khăn. Nhưng tình yêu với cây rừng đã thôi thúc những cán bộ của Trung tâm Kỹ thuật nông lâm nghiệp và Khuyến nông tỉnh ngày ấy không được từ bỏ. Họ không quản nắng mưa, cất công đi khắp các địa phương lân cận, kể cả Vườn Quốc gia Cúc Phương để tìm cây giống. Tuyến đường rừng gần 4km chênh vênh, khúc khuỷu từ chân núi Thiên Ấn đã thấm bao mồ hôi của những cán bộ ngày ấy để khuân nước, gánh phân chăm sóc cho cây. Thành quả của sự tận tâm chính là cánh rừng cây gỗ quý xanh mướt, là điểm nhấn độc đáo bên dòng sông Trà, cũng như núi Thiên Ấn và mộ Cụ Huỳnh Thúc Kháng. 

Cánh đồng lúa dưới chân rừng phòng hộ xã Long Môn (Minh Long).

Xác định ý nghĩa và vai trò của rừng, trong đó có rừng hỗn giao nên từ năm 2012, Trung tâm Khuyến nông và khuyến ngư tỉnh (nay là Trung tâm Khuyến nông tỉnh) đã triển khai mô hình trồng 15ha rừng hỗn giao trên rẫy của nông dân ở 2 huyện Trà Bồng và Sơn Tây. Mỗi héc ta trồng từ 1.500 - 1.700 cây các loại, trong đó những cây gỗ lớn như muồng đen, xà cừ, lim xanh chiếm 1/3 diện tích và trồng xen kẽ với cây keo. Hơn 10 năm, rừng hỗn giao xanh tốt, vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa hình thành thảm thực vật ken dày xanh mướt để phát huy hiệu quả trong việc tích nước, giữ đất.

Phó Chủ tịch UBND xã Trà Tân (Trà Bồng) Hồ Văn Huynh cho biết, vì có nhiều tầng cây nên khi keo vào chu kỳ khai thác thì rừng không còn “trọc” nữa. Qua đó hạn chế được tình trạng xói lở đất trong mùa mưa; thiếu nước vào mùa hè. Cuối năm 2021, Tỉnh đoàn cũng đã tổ chức trồng gần 6.700 cây xanh gỗ lớn như lim xanh, lát hoa, muồng đen và ươi, với diện tích trên 5,5ha tại thôn Trà Ót, xã Trà Tân. Sau gần 2 năm, “mầm rừng” đang hình thành nhờ sự chăm sóc và bảo vệ của người dân...

Phát triển rừng bền vững Từ năm 2014 đến nay, toàn tỉnh đã trồng gần 3.260ha rừng phòng hộ, rừng trồng thay thế, rừng tập trung và đường băng xanh cản lửa kết hợp phân định ranh giới giữa các loại rừng. Với mong ước trồng và giữ rừng cho đời sau, nhiều cánh rừng sản xuất đã được người dân trồng dặm thêm cây gỗ quý, cây bản địa bên cạnh keo lai, dần hình thành nên những cánh rừng hỗn giao có thảm thực vật đa tầng. Cách làm này vừa góp phần tái tạo và phát triển hệ sinh thái rừng để bảo vệ môi trường, tạo thu nhập, giúp người dân nâng cao chất lượng cuộc sống cũng như có điều kiện để nuôi và giữ rừng.

Bài, ảnh: MỸ HOA