Giải pháp nào gỡ vướng trong quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản?

 Vấn đề tồn tại trong chuỗi cung rừng trồng hiện nay là xác minh tính hợp pháp của nguồn gỗ và xác minh tính hợp pháp của các giao dịch tại các khâu trung gian trong chuỗi.

Sáng 16/9, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, các hiệp hội gỗ địa phương và Tổ chức Forest Trends, cùng sự tài trợ về mặt tài chính của Cơ quan Hợp tác phát triển Vương quốc Anh và Cơ quan Hợp tác phát triển Vương quốc Na Uy tổ chức hội thảo “Góp ý cho dự thảo của thông tư về quản lý, truy xuất nguồn gốc gỗ rừng trồng tại Việt Nam”. 

Đây là hội thảo tham vấn về các nội dụng trong bản dự thảo của thông tư thay thế Thông tư 27/2018/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, quy định về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản (Thông tư 27).

Tham gia trực tiếp tham vấn là đại diện của tất cả các bên tham gia chuỗi cung, đại diện các hộ gia đình, đại diện các xưởng xẻ, cơ sở ván bóc, dăm, viên nén và các doanh nghiệp xuất khẩu sử dụng gỗ rừng trồng. Ban tổ chức hội thảo kỳ vọng sẽ có nhiều đề xuất kiến nghị hữu ích được đóng góp, qua đó tháo gỡ vướng mắc còn tồn tại trong Thông tư 27.

 

Hội thảo “Góp ý cho dự thảo của thông tư về quản lý, truy xuất nguồn gốc gỗ rừng trồng tại Việt Nam”. Ảnh: Văn Giáp/BNEWS/TTXVN

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam chia sẻ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang soạn thảo thông tư thay thế cho Thông tư 27 nhằm tăng cường kiểm soát của chuỗi cung, bao gồm gỗ rừng trồng. Hiện, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang thực hiện tham vấn với các nội dung của thông tư mới. Đây là cơ hội tốt cho các bên tham gia chuỗi cung gỗ rừng trồng trong nước tham gia góp ý kiến cho bản dự thảo của thông tư.

Việt Nam hiện đang có khoảng 4,4 triệu ha rừng trồng và con số này bao gồm trên 1 triệu ha rừng trồng của 1,1 triệu hộ gia đình. Hằng năm, diện tích này đang cung cấp khoảng trên dưới 30 triệu m3 gỗ quy tròn. Nguồn gỗ này có vai trò quan trọng nhất trong nguồn cung gỗ đầu vào cho các doanh nghiệp trong ngành, bao gồm các doanh nghiệp xuất khẩu đồ gỗ, sử dụng gỗ rừng trồng làm đồ gỗ nội địa, xuất khẩu gỗ dăm, viên nén và ván ép, ván bóc.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy các doanh nghiệp có các sản phẩm gỗ xuất khẩu sử dụng gỗ rừng trồng đang gặp khó khăn trong việc hoàn thuế giá trị gia tăng. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là các ách tắc trong việc xác định nguồn gỗ rừng trồng và tính pháp lý trong các giao dịch ở các khâu trung gian trong chuỗi cung.

Ách tắc này xảy ra bởi một số diện tích rừng hiện còn thiếu các bằng chứng pháp lý về nguồn đất đai. Chẳng hạn, đất thiếu sổ đổ, đất có tranh chấp; diện tích đất trên sổ khác với diện tích thực tế, đất mua đi bán lại, giữa các bên theo hình thức không chính thống, chưa sang tên đổi sổ chính thức…

Ngoài ra, ách tắc cũng xảy ra khi các bên tham gia khâu trung gian của chuỗi không thực hiện đúng với các quy định hiện hành về hồ sơ lâm sản và trách nhiệm về thuế trong các giao dịch của mình. Kết quả là một số doanh nghiệp xuất khẩu phải tìm cách hợp pháp hóa đầu vào nguyên liệu.

Năm 2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành Thông tư 27, quy định về quản lý truy xuất nguồn gốc lâm sản. Nhìn chung, thông tư này đi theo hướng đưa ra các quy định thông thoáng về chuỗi cung gỗ rừng trồng trong nước, bao gồm từ khâu khai thác tới khâu cuối cùng của chuỗi.

Tuy nhiên, tính hợp pháp của gỗ rừng trồng trong chuỗi cung không chỉ ràng buộc bởi Thông tư 27 mà còn phụ thuộc vào khâu trung gian tham gia chuỗi cung thực hiện các nghĩa vụ pháp lý ra sao. Đặc biệt là các trách nhiệm về thuế được quy định trong các thông tư của Bộ Tài chính, đặc biệt là Thông tư 40/2021/TT-BTC hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân với hộ kinh doanh.

Theo ông Tô Xuân Phúc, đại diện nhóm nghiên cứu của các Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Tổ chức Forest Trends, có 2 tồn tại trong chuỗi cung rừng trồng hiện nay. Theo đó, vấn đề thứ nhất là xác minh tính hợp pháp của nguồn gỗ, hay còn gọi là truy xuất nguồn gốc gỗ. Vấn đề thứ hai là xác minh tính hợp pháp của các giao dịch tại các khâu trung gian trong chuỗi.

Việc xác minh tính hợp pháp của nguồn gốc gỗ nhằm mục tiêu kiểm tra sự tuân thủ của các bên liên quan với các yêu cầu trong Thông tư 27 về nguồn gốc của gỗ rừng, xác minh hồ sơ chứng từ có  liên quan tới nguồn gốc gỗ trong các khâu của chuỗi cung ứng cho tới khâu cuối cùng.

Việc xác minh tính hợp pháp của các giao dịch trong các khâu trung gian của chuỗi có mục tiêu kiểm tra hoạt động sản xuất và thương mại của các bên tham gia chuỗi cung có tuân thủ các yêu cầu về nghĩa vụ tài chính phải thực hiện.

Theo ông Bùi Chính Nghĩa, Phó Tổng cục trưởng Tổng Cục Lâm nghiệp, thông tư thay thế cho Thông tư 27 sẽ là văn bản pháp luật rất quan trọng, có ảnh hưởng lớn đến doanh nghiệp khai thác, vận chuyển chế biến gỗ. Thông tư mới cũng có vai trò rất quan trọng trong việc hài hòa với các quy định quốc tế mà Việt Nam đã cam kết.

Ông Nguyễn Ngọc Thanh, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Xuất nhập khẩu Thanh Quý, Phó chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Dịnh cho biết, Thông tư 27 tạo điều kiện cho người trồng rừng, doanh nghiệp khai thác chế biến. Tuy nhiên, vẫn còn độ vênh trong các quy định giữa Thông tư 27 với các quy định khác của pháp luật.

Mục tiêu xây dựng thông tư là truy xuất nguồn gốc, phục vụ cho cơ quan quản lý. Theo Thông tư 27 thì việc truy xuất còn khó khăn vì hầu hết các bản kê lâm sản là tư hợp đồng thương mại, doanh nghiệp rất khó chứng minh nguồn gốc, gây ra sai phạm. “Chúng tôi muốn thực hiện minh bạch rõ ràng trong hành lang pháp lý để không sai phạm. Đây là nguyện vọng của hầu hết doanh nghiệp”, ông Thanh nói./.