Rừng thiêng giữa làng

 TP - Mặc bão tố và thời gian, một cánh rừng lim cổ thụ xanh nguyên sinh hàng trăm năm tuổi đến nay vẫn tồn tại giữa vựa lúa của xứ Nghệ.

Cụ Mai Huy Định - Thủ từ đền Cả nhớ lại những kí ức gắn liền với cánh rừng lim

Chốn “cấm sơn”

Nằm nép mình bên núi Tháp (thuộc xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An), xung quanh là làng mạc và đồng ruộng, khu rừng cổ thụ với hàng nghìn cây lim xanh tốt được xem là chốn “cấm sơn”, không ai được phép xâm phạm. Dù nằm ngay giữa vùng đồng bằng, vựa lúa của Nghệ An, song hàng trăm năm qua, khu rừng nguyên sinh này vẫn bình yên khiến nhiều người đi qua không khỏi ngỡ ngàng.

Hai cánh cổng vào núi Tháp cách trụ sở xã Hậu Thành chừng vài trăm mét, khi tôi đến, chỉ cài chứ không khóa. Cụ Mai Huy Định - Thủ từ đền Cả trầm mặc nói rừng ở đây sẵn sàng đón bất cứ ai tìm đến để cầu an, thư giãn.

Cụ Định kể, 70 năm trước, khi cụ còn “tuổi tóc để chỏm” đã nghe cha mình kể về rừng lim và nhiều câu chuyện huyền bí trên đỉnh núi. Rừng lim rất thiêng liêng với dân làng, không ai dám chặt một cành cây. Câu chuyện thần Trăn cai quản khu rừng cũng chỉ là hư cấu để răn mọi người không được đụng vào rừng. Từ xa xưa, người làng Đức Hậu (tên cũ của xã Hậu Thành ngày nay) đã đặt ra hương ước để bảo vệ khu rừng này.

Cây lim xanh cao khoảng 30m, thân tròn nằm giữa rừng thuộc xã Hậu Thành, huyện Yên Thành (Nghệ An)

“Nếu ai chặt một cây thì bị phạt nặng, buộc phải trồng lại mười cây và bị bêu danh giữa làng. Nhờ đó, đến nay, trải qua nhiều thế hệ, khu rừng vẫn nguyên vẹn với hàng ngàn cây gỗ quý hàng trăm năm tuổi”, cụ Định chia sẻ. Tuy đã ở cái tuổi “xưa nay hiếm” nhưng những bước chân của cụ Định vẫn còn vững chắc lắm. Cụ bảo, thời gian cứ trôi, mình già đi, chứ những “cụ” lim này không thay đổi gì nhiều. Giống lim chậm lớn. Lúc còn nhỏ, đã thấy những cây lim to như thế này, giờ lên lão rồi mà vẫn thấy như thế.

Ông Lại Văn Ngân (SN 1961), người trông coi khu rừng, nói “rất sẵn lòng làm người dẫn đường” cho chúng tôi vào tham quan khu rừng. Tuy nhiên, ông Ngân cảnh báo nếu muốn đi xuyên rừng phải mặc “quần áo giáp” bảo vệ. Bởi, dây leo chằng chịt và hơn hết là đề phòng rắn rết. Qua khỏi cánh cổng rừng chừng trăm mét, dưới ánh nắng phản chiếu, khu rừng hiện ra bình yên, hoang sơ đến lạ. Những thân lim, trắc, gụ,… hàng trăm tuổi đứng sừng sững đan cành vào nhau. Phía dưới là tầng cây bụi, dây leo tạo nên thảm thực vật dày cộm. Tiếng côn trùng rả rích hòa cùng tiếng chim lảnh lót tạo cảm giác như đang ở chốn “thâm sơn cùng cốc”. Càng tiến sâu vào khu rừng, chứng kiến nhiều cây lim cổ thụ, thân, cành bám nhiều rêu mốc, buôn tán cây rộng khắp một vùng làm cho khu rừng trở nên uy nghi, hùng vĩ. Mùa hè, khu rừng này được ví như cái máy lạnh khổng lồ, điều hòa cho cả vùng.

Nhà ông Ngân ở sát bìa rừng, được lãnh đạo xã giao trông coi, bảo vệ, mỗi tháng nhận vài triệu đồng tiền công. Công việc bảo vệ không quá vất vả, mỗi ngày vài bận, ông đi một vòng quanh rừng ngó nghiêng. Ông bảo vì nhiệm vụ phải đi chứ thực ra dân làng chẳng ai động đến dù nó đang sở hữu khối lượng gỗ quý rất lớn. Ở đây, mỗi người dân là một người bảo vệ rừng.

“Nhà tôi ở sát rừng nên được giao bảo vệ chính cho khu rừng. Mọi người tín nhiệm giao nhiệm vụ thì tôi nhận chứ thực ra khu rừng này bao đời nay không có ai xâm phạm. Bởi người dân nơi đây coi khu rừng là bảo bối của mình và mỗi người phải có trách nhiệm gìn giữ. Hơn 10 năm gắn bó với công việc bảo vệ rừng lim nguyên sinh cho xã, ngày nào không lên với rừng lim là tôi nhớ da diết”, ông Ngân tâm sự.

Báu vật

Theo ông Lại Văn Ngân, thời xa xưa, các bậc tiên linh nhận thấy đây là vùng đất sơn thủy hữu tình, có núi Tháp Lĩnh linh thiêng, nên đã lập ấp ở đây. Vùng đất này từ lâu đã có rất nhiều cây lim nhỏ, được chăm sóc, bảo vệ cẩn thận nên tạo thành rừng lim phát triển, tồn tại cho đến bây giờ. Hiện trong rừng có hơn một nghìn cây lim xanh lớn nhỏ, rất nhiều cây có đường kính lớn, được xem là “báu vật” còn sót lại trong khu rừng nguyên sinh ở xã đồng bằng này. “Người dân sống ở đây cũng không rõ những cây lim xanh cổ thụ bao nhiêu tuổi nên thường gọi rừng lim xanh nghìn tuổi. Bởi các cụ cao niên trong xã lớn lên đã thấy rừng lim xanh đứng sừng sững giữa vùng đất này rồi”, ông Ngân chia sẻ.

“Không chỉ có giá trị về mặt sinh thái, khu rừng còn là niềm tự hào của người dân trong xã và coi nó như một báu vật quý của cha ông để lại. Người dân ở đây đang mong muốn khu rừng sẽ thành điểm du lịch sinh thái, phục vụ nghiên cứu khoa học và là biểu tượng về trách nhiệm bảo vệ gìn giữ môi trường tự nhiên”.

Ông Nguyễn Hồng Chính, Chủ tịch UBND xã Hậu Thành

Ông Nguyễn Hồng Chính, Chủ tịch UBND xã Hậu Thành, cho biết khu rừng chỉ rộng khoảng 18 ha, nhưng nó là khu rừng nguyên sinh duy nhất còn sót lại của huyện Yên Thành. Cây gỗ lim có nguồn gốc chủ yếu ở vùng này nhưng đã biến mất từ lâu, ngoại trừ khu rừng bên núi Tháp và một số cây lim ít ỏi ở xã Lăng Thành kề bên còn sót lại. Khu rừng được liệt vào danh sách rừng đặc dụng do xã quản lý từ hàng chục năm nay. Năm 1983, không có kinh phí xây trường học, lãnh đạo xã Hậu Thành đã cho khai thác một số cây gỗ lim từ khu rừng để dựng trường. Đó cũng là việc bất đắc dĩ. Từ đó đến nay, không ai còn đụng đến rừng, dù chỉ là cành cây.

Ông Chính cho hay, dù bão tố, cây đổ, không ai dám tự động vào xẻ mang về làm của riêng, mà đợi họp dân, họp xã, định giá, đem ra bán công khai. Tiền thu được, sung quỹ. Đối với người dân nơi đây, rừng lim là báu vật mà tất cả mọi người đều phải có trách nhiệm bảo vệ, gìn giữ.

Kết quả khảo sát khu rừng của lực lượng kiểm lâm mới đây cho thấy, khu rừng này có 101 loài cây, trong đó nhiều nhất là lim và một số loài gỗ quý như trắc, gụ, lát hoa. Ngoài ra, trong rừng còn có các loài muông thú như: trăn, rắn, chồn, cáo…

“Điều may mắn là khu rừng nằm biệt lập, không lớn, bao quanh là xóm làng và đồng ruộng nên dễ quản lý. Quan trọng hơn là từ nhiều đời nay, người dân ở đây đã có ý thức bảo vệ, coi khu rừng là nơi bất khả xâm phạm, không lấy gỗ dù trữ lượng gỗ quý khá lớn nên rừng mới tồn tại đến nay”, ông Chính cho biết thêm.

T.H