Đà Lạt không còn là “thành phố trong rừng”

 

Những ai đã biết và yêu thương Đà Lạt đều tiếc nuối khi những năm gần đây thành phố này đang bị biến dạng, trở nên lộn xộn do xây dựng tràn lan, nhiều rừng thông biến mất, cộng thêm hệ thống nhà kính mọc lên khắp nơi. Trở lại nơi này, nhiều người đã phải ngẩn ngơ, tiếc nuối. Đâu rồi Đà Lạt, một thành phố mộng mơ trong rừng? 

Đà Lạt mộng mơ trong ký ức

Sinh ra ở Hà Nội, vào TP.HCM sinh sống nhưng tôi lại có ba năm ở Đà Lạt, bắt đầu từ năm 1986 và dấu ấn của tôi về Đà Lạt cũng từ cột mốc này. Thời đó, đến Đà Lạt bằng xe ô tô chưa có máy lạnh, vì thế chỉ cần xe vừa qua hết đèo Bảo Lộc, tôi đã cảm nhận khí hậu mát lạnh đến nhẹ nhõm, lâng người. Cách biệt chỉ một con đèo mà cái nóng ngột ngạt, thiêu đốt của miền đồng bằng ngay lập tức biến mất, nhường chỗ cho bầu trời hiu hiu nắng nhẹ, khí trời lành lạnh, se se, tạo một cảm giác khoan khoái khó tả.

Đà Lạt những năm cuối thập niên 80 còn rất nhiều rừng thông, như rừng thông trên đồi Cù nằm ngay trước cổng trường đại học Đà Lạt, nơi những buổi chiều nhớ nhà, tôi lại cùng cô bạn gái đi lang thang trên đồi, đôi lúc nằm dưới gốc thông nghe tiếng gió vi vu hoặc nhìn ra phía nhà hàng Thủy Tạ, Thanh Thủy đang ẩn hiện, thấp thoáng sau những rặng liễu rủ xuống hồ Xuân Hương. 

Đà Lạt những năm cuối thập niên 80 quanh năm suốt tháng lạnh, nhất là buổi tối, khi sương mù buông phủ. Cái lạnh tràn về, lạnh đến nỗi  đi ra phố, tôi phải sà ngay vào gánh đậu nành nghi ngút khói hay lò ngô nướng bên đường để sưởi chút hơi ấm. Lạnh đến nỗi hai người đối mặt cứ phải xuýt xoa hoặc nhảy lò cò cho đỡ lạnh, thậm chí thở ra hay nói chuyện cũng phà khói. 

Đà Lạt những năm cuối thập niên 80, nhà cửa thưa thớt, xe cộ lác đác, người đi lại lưa thưa. Ngày đó từ ký túc xá ra phố chợ, sinh viên chúng tôi hầu như đều đi bộ, sang lắm thì đi xe ngựa hoặc thi thoảng mới trèo lên chiếc xe đạp thả dốc vèo vèo, nhưng khi lên dốc thì... chiếc xe đạp lại thành gánh nặng, thở phì phò. Vì thế đi bộ ở  Đà Lạt vẫn là thượng sách, một nét đặc trưng riêng mà không nơi đâu có. 

Cũng vì thưa dân, ít nhà nên cảnh quan Đà Lạt êm đềm, nguyên sơ lắm. Đi đâu cũng thấy đủ loại hoa và sắc xanh tươi mát.  Bao phủ trong sương mù và hơi lạnh là những rừng thông bạt ngàn. Chỉ riêng con đường từ ký túc xá ra phố cũng đã ngập tràn hoa dã quỳ, ngũ sắc, cúc, hồng, mimosa... Còn xa xa là những ngôi nhà thoắt ẩn, thoắt hiện trên cao hoặc chìm dưới những bậc tam cấp bằng đá, tạo cho Đà Lạt cảnh sắc hữu tình nên thơ. 

Đà Lạt những năm cuối thập niên 80, cuộc sống tuy còn nghèo nhưng con người Đà Lạt thiệt thà, hiếu khách và hiền thật hiền. Những ngày nghỉ cuối tuần, chúng tôi rủ nhau đến các nhà vườn và được thết đãi cả một bầu “ân tình”: được mời cơm, rồi chủ vườn còn dẫn đi xem vườn, hái rau, hái quả... khi về còn gói cho ít rau trái đem về ký túc  xá. Thời đó, chỉ cần nói: “Bọn cháu là sinh viên” là được người dân quý mến, thiện cảm, đón tiếp như khách quý.

Đà Lạt những năm cuối thập niên 80 của tôi là như thế.

Đà Lạt bây giờ

Nhiều năm trở về TP.HCM sinh sống, tôi vẫn lưu giữ trong ký ức một  Đà Lạt xanh, trong lành và thơ mộng. Vì thế, tôi luôn ấp ủ ý định có một ngôi nhà thứ hai ở Đà Lạt.

Để có quyết định cuối cùng, cuối năm 2020 tôi trở lại Đà Lạt sau gần 40 năm. Cảm giác đầu tiên thật ngỡ ngàng. Đà Lạt trong mắt tôi giờ chỉ là một thành  phố bê tông với vài mảng xanh rải rác, rừng thông trên đồi Cù ngày xưa nay thành sân golf, chẳng còn bóng cây thông già vi vu gió mỗi chiều khiến tôi cứ tần ngần, tiếc nuối. Xa xa, một khoảnh rừng nội ô thuộc khu vực phường 5 còn sót lại nhưng đang bị san ủi để làm công trình và khai thác đất đá. Những con đường dốc đầy hoa vốn thoáng đãng, yên ả nay san sát nhà cửa, quán xá... Không gian trung tâm Đà Lạt đã bị nhiều tòa cao ốc cao vọt che chắn; nhà hàng, khách sạn san sát; xe cộ chen chúc, âm thanh đủ loại ồn ã... chẳng khác chi sự ô tạp, chộn rộn của một đô thị chốn đồng bằng!

Quay trở lại Đà Lạt hồi tháng Ba năm nay, càng tiếc nuối hơn khi cả thành phố ban trưa nóng vã mồ hôi. Cái nắng dìu dịu của phố núi bây giờ cũng gay gắt không kém TP.HCM. Một người bạn học của tôi ở Đà Lạt nói rằng, từ tháng 11 đến tháng 4, Đà Lạt nóng nhất, có những buổi trưa nhiệt độ lên hơn 30oC, khí hậu bị thiếu ẩm nên ngột ngạt, khô khốc. 

Buổi chiều khi đi dạo hồ Than Thở và hồ Xuân Hương, tôi càng buồn hơn. Vẫn mặt hồ đó nhưng hồ Than Thở đã thành “hồ chứa chất thải”, bị vây giữa một bên là nhà kính, một bên là nhà dân san sát nhau. Còn hồ Xuân Hương, một thắng cảnh nổi tiếng của Đà Lạt, lại bị một hố chứa rác và chất thải nằm sát mép bờ hồ bốc mùi hôi khó chịu, gây ô nhiễm môi trường. Vài điểm tham quan nổi tiếng trong thành phố Đà Lạt nay cũng không còn vẻ tự nhiên, nguyên sơ. Bàn tay con người đang “du lịch hóa” Đà Lạt một cách quá đà,  nhằm khai thác tối đa những gì thiên nhiên ban tặng, khiến bản sắc của Đà Lạt bị méo mó, xộc xệch. 

Điều đau lòng nhất là Đà Lạt bây giờ không chỉ bị bê tông hóa mà còn mất nhiều mảng xanh do nạn phá rừng thông và môi trường bị hủy hoại do hiệu ứng nhà kính. Một báo cáo của Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Lạt hồi cuối năm 2020 cho biết, diện tích đất canh tác của Đà Lạt 10.500ha thì đã có khoảng 2.554ha nhà kính, trong đó có những phường làm nhà kính chiếm hơn 60% đến hơn 80% diện tích canh tác như phường 5, 7, 8 và 12. Bên cạnh đó, diện tích rừng thông tại Đà Lạt sụt giảm mạnh do sự tàn phá của con người. Một thống kê hồi tháng 4/2021 của Sở Nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng cũng cho thấy, năm 1997, Đà Lạt có 356,25ha rừng nội ô, độ che phủ của rừng chiếm 69% tổng diện tích của Đà Lạt,  còn năm 2018 Đà Lạt chỉ còn 150,68ha rừng nội ô, độ che phủ của rừng chỉ còn 49%!

Một người bạn của tôi là dân Đà Lạt than thở, suốt ba năm qua, Đà Lạt có những tháng nóng đến nỗi người dân phải dùng quạt và lắp máy lạnh! Thành phố không máy lạnh - niềm tự hào của dân Đà Lạt - giờ đã mất.

Đà Lạt ngày nay dẫu vẫn tự hào vì có những sản phẩm được công nhận là thương hiệu quốc gia nhưng như thế chưa đủ. Ngày nay, ngành du lịch muốn phát triển và thu hút khách còn cần đến yếu tố môi trường xanh và bền vững. Đây là một xu hướng thu hút khách du lịch quốc tế.  

Những năm qua, khách du lịch từ châu Âu, Bắc Mỹ, Nhật Bản, Thái Lan đến Việt Nam có xu hướng chọn các địa điểm còn vẻ đẹp nguyên sơ,  tự nhiên, vì họ ý thức về sức khỏe và muốn quay về với thiên nhiên. Nghiên cứu của tổ chức Trip Advisor cho thấy, 34% du khách sẵn sàng chi trả thêm để lựa chọn du lịch bền vững, 50% du khách sẵn sàng chi trả thêm cho những điểm du lịch mang lại lợi ích cho cộng đồng và có các hoạt động bảo tồn. Vì vậy để thu hút khách và phát triển du lịch, Đà Lạt cần bảo tồn thiên nhiên và trả lại cho những người yêu Đà Lạt một “thành phố trong rừng”, một môi trường xanh, một khí hậu lành và cảnh quan thơ mộng như nó từng vốn có.