Không bổ sung dự án thủy điện chiếm đất rừng tự nhiên

 

Ngoài chức năng phát điện, theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, thủy điện còn có tác dụng tích nước và tùy thuộc công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ.

Tiếp tục chương trình phiên thảo luận về kinh tế - xã hội, chiều 4/11, Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh đã giải trình các ý kiến đại biểu nêu ra về những hạn chế, tiêu cực của thủy điện.

Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh,  cả nước hiện có 429 thủy điện ở các quy mô khác nhau, dung tích trữ nước 56 tỷ m3, công suất khoảng 20.000 MW, chiếm 37% công suất điện hiện nay. Đây là nguồn năng lượng quan trọng để phục vụ phát triển kinh tế, xã hội.

Ngoài chức năng phát điện, theo Bộ trưởgg, thủy điện còn có tác dụng tích nước và tùy thuộc công suất có thể cắt giảm, điều tiết lũ. Song một mặt nó cũng có tác động đến môi trường, nước, đất. Vì vậy, từ lâu vấn đề thủy điện rất được các cơ quan chức năng quan tâm.

Hàng năm các cơ quan chức năng đều thực hiện kiểm tra, giám sát đầy đủ về độ an toàn, cũng như việc tham gia phòng chống lũ bão của các thủy điện. Đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc phát triển thủy điện, không cho xâm phạm rừng tự nhiên, đặc biệt từ năm 2016, không bổ sung dự án thủy điện nào sử dụng đất rừng tự nhiên.

Tỷ lệ chiếm dụng đất từ các dự án được bổ sung quy hoạch cũng giảm, chỉ có 1,9 ha đất sản xuất nông nghiệp, đất rừng trồng, rừng nghèo cho 1MW điện, thấp hơn mức chiếm dụng 10 ha đất cho 1MW theo quy định. 

Riêng đối với các dự án thủy điện vừa và nhỏ, Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết, đã đưa khỏi quy hoạch 472 dự án, 8 dự án thủy điện bậc thang, đồng thời loại bỏ 213 vị trí tiềm năng làm thủy điện.

X

Đối với công tác vận hành, Bộ trưởng cho biết đã có hàng loạt khuôn khổ pháp lý, gắn bảo vệ an toàn hồ đập với phòng chống thiên tai. Việc vận hành của các thủy điện khi có bão lũ cũng đã có các văn bản pháp quy quy định hết sức rõ ràng. Theo đó, các thủy điện không được xả lượng nước lớn hơn lượng nước về hồ. Các chủ đập phải có kế hoạch báo cáo địa phương việc điều tiết, quy trình vận hành, đảm bảo vấn đề xả lũ, an toàn tình mạng cho nhân dân.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cho biết, vấn đề quan trọng là việc thực thi các quy định của pháp luật có được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ không. Như năm 2016, thủy điện Hố Hô xả lũ vượt qua mực nước về hồ, gây lụt hạ du và đã bị các cơ quan chức năng xử lý nghiêm minh, thu giấy phép hoạt động, phạt hành chính, trước khi cho phép hoạt động trở lại.

Bộ trưởng Công Thương Trần Tuấn Anh phát biểu tại Quốc hội. Ảnh: Quochoi.vn

Về ý kiến đề nghị đánh giá, thủy điện ảnh hưởng đến thế nào về ngập lụt, sạt lở đất, Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết, vừa qua đã đi cùng đoàn công tác của Chính phủ đến các địa phương ở miền Trung. Qua khảo sát và đánh giá cho thấy, việc sạt lở đất tại Quảng Trị, Quảng Nam, Thừa Thiên- Huế do liên quan đến cực đoan của thời tiết, lượng mưa quá lớn, kéo dài tác động đến địa chất gây ra sạt lở nghiêm trọng.

“Tất nhiên việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vất, thủy điện cũng là vấn đề chúng ta phải nhìn nhận”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói và cho rằng, giải pháp phải đặt vào công tác nghiên cứu khoa học, đưa ra cảnh báo một cách cụ thể hơn, đặc biệt là lập bản đồ khu vực sụt lún, nguy cơ diễn biến cực đoan. Riêng thủy điện cũng cần tăng cường hơn nữa công tác quản lý.    

Trước đó, nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ tiến hành tổng rà soát lại các dự án thủy điện trên cả nước, đánh giá tác động của các dự án này để có giải pháp quản lý bền vững.

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân, Đoàn Đắk Lắk cho rằng, thiên tai bão lụt ở miền Trung thời gian qua có liên quan đến diện tích rừng nguyên sinh, rừng phòng hộ, rừng đầu nguồn bị thu hẹp, đòi hỏi việc trồng rừng tái sinh cần được triển khai ngay bởi đây là giải pháp cấp bách để giảm nhẹ thiệt hại do mưa lũ gây ra.

Bà Xuân đề nghị, Chính phủ, Bộ Công thương cần nhanh chóng đánh giá lại việc đầu tư các dự án thủy điện vừa và nhỏ tại các tỉnh Tây nguyên, miền Trung và các tỉnh miền núi phía Bắc; cân nhắc loại bỏ các dự án thủy điện vừa và nhỏ không hiệu quả, thiếu tính khả thi ra khỏi Quy hoạch điện đến năm 2030.

Đại biểu nêu thực tế, việc xây dựng thủy điện vừa và nhỏ như thời gian vừa qua là lợi bất cập hại, khiến cho sông suối cạn kiệt nước khi thủy điện tích nước và ngập úng khi xả nước. Nước sinh hoạt và nước phục vụ sản xuất đều thiếu trong khi đó các hồ thủy điện chưa phát huy được vai trò thủy lợi, điều tiết nước cho khu vực hạ lưu.

Qua hoạt động tiếp xúc cử tri, người dân đã phản ánh tình trạng rừng và tài nguyên rừng bị các chủ đầu tư khai thác triệt để, đầu tư thủy điện nhỏ nhưng thực chất là để khai thác gỗ và tài nguyên một cách hợp pháp. Cử tri cũng phản ánh nhiều chủ dự án thủy điện nhỏ được cấp giấy phép xây dựng đã nhanh chóng bán lại dự án thủy điện cho các chủ đầu tư khác sau khi đã khai thác tài nguyên khoáng sản từ rừng. Đây là vấn đề cần được nghiên cứu nghiêm túc, do vậy Chính phủ cần xem xét rà soát tổng thể các dự án thủy điện vừa và nhỏ trong cả nước, kiểm tra xem có bao nhiêu dự án thủy điện đã sang tên cho các chủ đầu tư khác như cử tri đã phản ánh. Đồng thời, đánh giá hiệu quả của các dự án thủy điện nhỏ và vừa trong cả nước để có quy hoạch phát triển điện hiệu quả bền vững; Quốc hội cũng cần có chuyên đề giám sát việc trồng rừng thay thế của các dự án xây dựng hồ đập và thủy điện trong những năm qua.

Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Phan Thái Bình, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam cũng đề nghị Chính phủ rà soát lại toàn bộ hệ thống hồ đập, các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên cả nước, đánh giá tác động của các dự án này như thế nào đến môi trường. Từ đó có giải pháp đảm bảo an toàn hồ đập và có thông tin rộng rãi để nhân dân yên tâm.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng, Đoàn Quảng Trị,  cho rằng, mặc dù chỉ tiêu về độ che phủ rừng hàng năm đều tăng nhưng điều này không nói lên được điều gì khi vai trò giữ đất, giữ nước, phòng chống thiên tai khi diện tích rừng tự nhiên, rừng phòng hộ ngày càng giảm. Phần lớn các vùng có lũ dữ, sạt lở đất ngoài yếu tố về địa chất, phần lớn xảy ra ở những nơi đồi núi trọc, rừng nghèo, diện tích rừng tự nhiên thấp. Mất rừng, mất đất, tất yếu mất khả năng điều tiết nước ở thượng nguồn, là nguyên nhân kích hoạt lũ quét, sạt lở đất cao hơn, lũ đai nhanh hơn, tai họa khủng khiếp hơn.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng nhấn mạnh, thủy điện không làm tăng lũ nhưng thủy điện làm mất rừng là tác nhân khiến lũ dữ hơn và tàn phá nặng nề hơn. Đại biểu cho rằng, sẽ quá muộn nếu Chính phủ không kiên quyết chỉ đạo tổng rà soát, đánh giá đầy đủ trực trạng rừng hiện nay, đặc biệt chất lượng rừng, khả năng thực tế về độ che phủ; tình hình thực hiện các dự án thủy điện nhỏ, nhất là ở khu vực miền Trung, Tây nguyên để có giải pháp căn cơ và lâu dài.

Đại biểu cũng đề nghị Quốc hội tăng cường các cuộc giám sát tối cao để có các quyết sách mạnh mẽ về mục tiêu, giải pháp, nhất là kiên quyết dừng, loại bỏ các dự án không hiệu quả, không đảm bảo an toàn, làm ảnh hưởng đến rừng, đặc biệt là diện tích rừng đầu nguồn, rừng tự nhiên, tác động đến chế độ dòng chảy, dòng chảy tự nhiên, môi trường và đời sống người dân.

Minh Thái